ΚΕΙΜΕΝΟ - ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ: ΦΟΡΗΣ ΠΕΤΑΛΙΔΗΣ
Με επιτυχία έγινε η παρουσίαση των τριών βιβλίων του Λουκά Π. Χριστοδούλου, «Οι προσφυγικοί οικισμοί της ΕΑΠ στη Μακεδονία (1928)», το βράδυ της Δευτέρας 23 Οκτωβρίου 2023, στο Καραπάντσειο Πολιτιστικό Κέντρο Αμπελοκήπων (Μεγ. Αλεξάνδρου 24), την Δευτέρα 23 Οκτωβρίου 2023, με τη συμμετοχή εκπροσώπων σωματείων από τη Μικρασία και τον Πόντο, αντιδημάρχων και δημοτικών συμβούλων, εκπροσώπων πολιτικών κομμάτων, σε μία εκδήλωση που διοργάνωσαν η Ομοσπονδία Προσφυγικών Σωματείων Ελλάδος και Ένωση Σπάρτης Μικράς Ασίας.
Την εκδήλωση παρουσίασε η Σοφία Δραγάτση, Εφορος Κεντρικής Μακεδονίας της Ομοσπονδία Προσφυγικών Σωματείων Ελλάδος (Ο.Π.Σ.Ε.).
Την εκδήλωση πλαισίωσε μουσικά η χορωδία του Συλλόγου Σμυρναίων Μικρασιατών Ελευθερίου – Κορδελιού «Η Αγία Φωτεινή», η οποία ταξίδεψε νοσταλγικά με θεατρικό δρώμενο και με τραγούδια στις αλησμόνητες πατρίδες της Μικράς Ασίας, αποσπώντας το θερμό χειροκρότημα των θεατών.
Οι μικροί χορωδοί, τα μικρασιατάκια, ερμήνευσαν τα τραγούδια «Δάκρυ στο γυαλί», «Νανούρισμα Σμύρνης» και «Τι να θυμηθώ τι να ξεχάσω», μέσα από το μονόπρακτο με τίτλο «Το ταξίδι» που γράφτηκε αποκλειστικά για την εκδήλωση.
Στη συνέχεια προσκαλώντας τους ομιλητές της εκδήλωσης η Σοφία Δραγάτση, μεταξύ άλλων ανέφερε.
Η Μαρία Δραγάτση
Με ιδιαίτερη χαρά και τιμή σάς υποδεχόμαστε στον φιλόξενο χώρο του Δήμου Αμπελοκήπων – Μενεμένης στο Πολιτιστικό Κέντρο Αμπελοκήπων "Καραπάντσειο" τον οποίο με ευγένεια και χαρά προσέφερε για την πραγματοποίηση της εκδήλωσης ο Δήμαρχος και πρόεδρος της ΚΕΔΕ κος Λαζάρος Κυρίζογλου, τον οποίο και ευχαριστούμε και συγχαίρομε για την επανεκλογή του ως Δήμαρχος.
Η εκδήλωση, αφορά την παρουσίαση των τριών τόμων, του κου Λουκά Χριστοδούλου, Πρόεδρο του Κέντρου Σπουδής και Ανάδειξης Μικρασιατικού Πολιτισμού(ΚΕ.ΜΙ.Π.Ο)του Δήμου Νέας Ιωνίας Αττικής και της Ένωσης Σπάρτης Μικράς Ασίας, «ΟΙ ΠΡΟΣΦΥΓΙΚΟΙ ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΤΗΣ Ε.ΑΠ. ΣΤΗΝ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ», αφιερωμένο στους Πρόσφυγες της Μικρασιατικής καταστροφής. Πρόκειται για μιας εξαιρετικής εκδοτικής προσπάθειας που αναδεικνύει άγνωστες πτυχές της προσφυγικής εγκατάστασης και αποκατάστασης στη Μακεδονία, ένα πολύτιμο βοήθημα. Τον ευχαριστούμε από καρδιάς για την προσφορά του πολύτιμου έργου του.
Οφείλουμε δε να αναφέρουμε ότι παρέχεται ΔΩΡΕΑΝ, πρωτίστως στα Προσφυγικά Σωματεία, μέλη της Ομοσπονδίας Προσφυγικών Σωματείων Ελλάδος και φυσικά σε όλους τους επιστημονικούς φορείς.
Πρώτος χαιρετισμό απηύθυνε ο εκπρόσωπος του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτη Νεαπόλεως και Σταυρουπόλεως κ.κ. Βαρνάβα.
Ο Λάζαρος Κυρίζογλου
Ο Λάζαρος Κυρίζογλου
Στην αρχή της εκδήλωσης ο Λάζαρος Κυρίζογλου, δήμαρχος Αμπελοκήπων – Μενεμένης και πρόεδρο της Κεντρικής Ένωσης Δήμων Ελλάδος, μεταξύ άλλων ανέφερε.
Όλοι γνωρίζουμε ότι οι παππούδες μας και οι γονείς μας που μετεγκαταστάθηκαν στη γη της Μακεδονίας συνετέλεσαν καθοριστικά στην ολοκλήρωση του θαύματος της Εθνικής παλινόρθωσης τα δύσκολα χρόνια του Μεσοπολέμου και συνέχισαν για το υπόλοιπο της ζωής τους να προσφέρουν στην πατρίδα που τους φιλοξένησε και έγινε νέο τους σπίτι, πάντοτε όμως κοιτώντας προς την Ανατολή με την καρτερία πως κάποτε θα επιστρέψουν στα δικά τους χώματα του Πόντου, της Ανατολικής Ρωμυλίας και της Μικρασίας. Σε αυτή την παρουσίαση τιμούμε τη μνήμη τους και τους αγώνες τους να στεριώσουν σε ένα τόπο άγνωστο με την αρωγή της ΕΑΠ και του βαριά πληγωμένου και πολιτικά κατακερματισμένου ελληνικού κράτους.
Η τρίτομη έκδοση του Λουκά Χριστοδούλου, τιμά την μνήμη αυτών που κατάφεραν να ξαναστήσουν τις μνήμες, τα ήθη, τα έθιμα των πατρίδων τους, στους καταυλισμούς της προσφυγιάς και στη συνέχεια να προκόψουν και να μεγαλουργήσουν ξανά, στις τέχνες, στα γράμματα, στο εμπόριο, στα άρματα όποτε τους χρειάστηκε η πατρίδα.
Ας είναι αιωνία η μνήμη τους. Ας είναι αιωνία η μνήμη και των πρώτων κατοίκων προσφύγων στη Μενεμένη και τους Αμπελόκηπους και σ’ όλη την Ελλάδα, που δεν βρίσκονται στη ζωή, τους οποίους όταν κατέγραφε η Επιτροπή Υποδοχής Προσφύγων στην Ελλάδα δήλωναν: «Ονομάζομαι (τάδε). Είμαι μόνιμος κάτοικος Μενεμένης Μικρασίας, προσωρινά διαμένων στον τάδε καταυλισμό». Πέθαναν με την ψυχή και τα μάτια τους στραμμένα στην πατρίδα τους, όπου πίστευαν ότι θα επιστρέψουν.
Ολόκληρη την ομιλία του Λάζαρου Κυρίζογλου, μπορείτε να την διαβάσετε στο ακόλουθο Link
Ο Αντώνης Οραήλογλου
Ο Αντώνης Οραήλογλου
Την εκδήλωση προλόγισε ο Αντώνης Οραήλογλου, πρόεδρος της Ομοσπονδίας Προσφυγικών Σωματείων Ελλάδος (ΟΠΣΕ), ο οποίος ανέφερε:
Παρέλαβα πριν λίγες μέρες το τρίτομο έργο του κυρίου Λουκά Χριστοδούλου και άρχισα την ανάγνωση. Φυσικά δεν πρόλαβα να το μελετήσω. Δεν είναι εύκολο να διαβάσεις πάνω από 2.000 σελίδες σε σύντομο χρονικό διάστημα. Δεν με εξέπληξε η τριλογία. Ομολογώ ότι με εντυπωσίασε. Είχα την τύχη να γνωρίσω τον Λουκά πριν χρόνια. Θυμάμαι, μεταξύ πολλών άλλων, την ξενάγηση, στη Νέα Ιωνία, στο χώρο που έχουν εκτεθεί τα μηχανήματα των εργοστασίων κλωστοϋφαντουργίας, τα οποία ίδρυσαν Μικρασιάτες πρόσφυγες, εισάγοντας κι αυτήν την τέχνη στην Ελλάδα. Διάβασα άλλα βιβλία του, κυρίως για την αγαπημένη του Νέα Ιωνία, αλλά και τη δράση του στο ΚΕ.ΜΙ.ΠΟ. Συνεργάσθηκα μαζί του στο Διοικητικό Συμβούλιο της ΟΠΣΕ.
Με αφορμή τα 100 χρόνια από την Μικρασιατική καταστροφή, πετύχαμε το 2022, μια πολύ ικανοποιητική χρηματοδότηση από το υπουργείο πολιτισμού. Αφορούσε εκδηλώσεις της ΟΠΣΕ, αλλά και των σωματείων της δύναμης της. Στον κατάλογο που υποβάλλαμε, περιλάβαμε, με μεγάλη χαρά, την πρόταση της Ένωσης Σπάρτης Μικράς Ασίας για την έκδοση του έργου «Οι Προσφυγικοί οικισμοί της Επιτροπής Αποκατάστασης Προσφύγων (ΕΑΠ) στη Μακεδονία. Η Πρόταση εγκρίθηκε και έτσι έχουμε στα χέρια μας το υπερπολύτιμο αυτό έργο.
Για το περιεχόμενο του δεν θα μιλήσω εγώ. Θα ακούσουμε τους πλέον ειδικούς στη συνέχεια. Θα περιοριστώ να συγχαρώ τον Λουκά για τη σπουδαία δουλειά που έκανε αφιερώνοντας ατελείωτες ώρες στην έρευνα και αξιοποίηση των στοιχείων που συγκέντρωσε, αλλά και χρήματα για την αγορά βιβλίων και τα κόστη των ταξιδιών του ανά την Ελλάδα.
Παράλληλα να τον ευχαριστήσω για αυτήν την μεγάλη προσφορά του σε όλους μας και κυρίως, επιτρέψτε μου, στα παιδιά και στα εγγόνια μας. Το τρίτομο έργο δεν θα κοσμεί απλά τις βιβλιοθήκες, αλλά αποτελεί και ένα υπερπολύτιμο εργαλείο για όσους ενδιαφέρονται να πληροφορηθούν πότε και πως εκτοπίσθηκαν από τις πατρογονικές τους εστίες οι αείμνηστοι πρόγονοι μας, πως έφτασαν στην Ελλάδα, που και πως εγκαταστάθηκαν και άλλα πολλά. Λουκά σε ευχαριστώ. Είμαι βέβαιος ότι δεν θα με εκπλήξεις ούτε με την επόμενη δράση σου. Σίγουρα, όμως, θα με εντυπωσιάσεις.
Ο Κώστας Φωτιάδης
Ο Κώστας Φωτιάδης
Ο ιστορικός Κώστας Φωτιάδης, ομότιμος καθηγητής ιστορίας του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας, στην ομιλία του για τους προσφυγικούς οικισμούς της ΕΑΠ στη Μακεδονία και για το τρίτομο έργο του Λουκά Χριστοδούλου, μεταξύ άλλων ανέφερε.
Δε θα μιλήσω για το μεγάλο άθλο του αγαπητού Προέδρου του ΚΕΜΙΠΟ και Προέδρου επίσης του Συλλόγου Ένωση Σπάρτης Μικράς Ασίας, Λουκά Χριστοδούλου, γιατί θα αδικήσω το έργο του. Προσωπικά θέλω και δημόσια να τον ευχαριστήσω, γιατί ξεφυλλίζοντας την ίδια στιγμή που παρέλαβα τους τρεις πολυσέλιδους τόμους, αναζήτησα πρώτα να δω τί γράφει για το χωριό μου. Στον δεύτερο τόμο αφιερώνει τρεις σελίδες 88-90.
Προσωπικά ασχολήθηκα ερασιτεχνικά με την ιστορία του χωριού μου. Έδωσα όμως, ως καθ΄ ύλην αρμόδιος ιστορικός του μικρασιατικού ελληνισμού στο Παιδαγωγικό Τμήμα του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας, σε μία συντοπίτισσα μου φιλόλογο θέμα μεταπτυχιακού την ίδρυση της ιστορίας του προσφυγικού χωριού μας. Σήμερα δηλώνω εδώ ότι ούτε εγώ στο αρχείο μου, που γνωρίζει πόσο πλούσιο είναι ο φίλος μου Λουκάς, ούτε η αγαπητή συντοπίτισσα μου είχαμε σημαντικές αναφορές που έχει εντοπίσει και αξιοποιήσει σε αυτό το μεγάλης εθνικής σημασίας πόνημα του. Η τοπική ιστορία της Μακεδονίας θα ευγνωμονεί αιώνια τον συγγραφέα, και ιδιαίτερα οι επαγγελματίες και ερασιτέχνες ιστοριογράφοι, γιατί χάρη στις πηγές του, που λειτουργούν ως πράσινη κάρτα, ανοίγουν τα φτερά της μελλοντικής τους έρευνας.
Αγαπητέ Λουκά, η κατάθεση σου αυτή είναι το καλύτερο μνημόσυνο με τη συμπλήρωση των εκατό χρόνων για τα θύματα της Μικρασιατικής καταστροφής, αλλά και για τους πρόσφυγες της πρώτης ιδιαίτερα μαρτυρικής γενιάς στη νέα τους πατρίδα.
Πέρασαν 100 χρόνια. Όλοι οι πρόσφυγες πάλεψαν σκληρά χωρίς να λυγίσουν, έχοντας εφόδιά τους την πίστη και την αισιοδοξία. Αγωνίστηκαν με εγκαρτέρηση, για να αλλάξουν την αρνητική τοποθέτηση και την υποτιμητική στάση των ντόπιων συντοπιτών τους.
Ο Μητροπολίτης Βρυούλων
Ο Μητροπολίτης Βρυούλων Παντελήμων
Στη συνέχεια σύντομο χαιρετισμό απηύθυνε ο Μητροπολίτης Βρυούλων Παντελεήμων, ο οποίος ανέφερε ότι μετά την εκλογή του στις 9 Ιανουαρίου 2018 από την Αγία και Ιερά Σύνοδο του Οικουμενικού Πατριαρχείου, Μητροπολίτης Βρυούλων, πρώτο του μέλημα ήταν στην περιοχή της Σμύρνης να δώσει ανάσα στους λιγοστούς χριστιανούς ορθοδόξους που βρίσκονται στην περιοχή. Όμως αντιμετώπισε εμπόδια για να έχει ιερό ναό και το ξεπέρασε γιατί ήταν και πολίτης και της Αυστραλίας, μιας δεν επιτρέπεται να αγοράσει κάποιος χώρο για να τον μετατρέψει σε Ιερό Ναό, εάν είναι Έλληνας.
Ο Κώστας Νίγδελης
Ο Κώστας Νίγδελης
Στην ομιλία του ο Κώστας Νίγδελης, συγγραφέας και διευθυντής του Μουσείου Προσφυγικού Ελληνισμού, μεταξύ άλλων τόνισε.
Πρότεινα σε κάποιον γνωστό μου να παρευρεθεί στην αποψινή εκδήλωση και άμεσα εισέπραξα το αμέριστο ενδιαφέρον του ρωτώντας με περί τίνος πρόκειται… Φυσικά το ευχαριστήθηκα …και του απάντησα άμεσα πως πρόκειται περί ενός μνημειώδους έργου που καταγράφει κ.λπ. τους οικισμού που δημιούργηθηκαν στα τότε… Από την Ε.Α.Π… Πως πρόκειται περί μιας εργώδους προσπάθειας που για το πέρας της ο δημιουργός ξόδεψε χρόνους πολλούς… Α, ναι, και να μην το ξεχάσω… Ο γνωστός μου ήταν γέννημα θρέμμα προσφύγων…
Και η απάντηση, οικεία τα μάλα: «Έλα βρε Κώστα μου ποιος ασχολείται με δαύτα; Και πες μου τι αξία έχουν όλα ετούτα; Σήμερα;».
Τρόμαξα… διότι ως γνωστόν πια, είναι πιο εύκολο να εκδώσεις βιβλίο, από το να βρεις να διαβάσεις κανένα της προκοπής.
Το Κέντρο Σπουδής και Ανάδειξης Μικρασιατικού Πολιτισμού δήμου Νέας Ιωνίας (ΚΕ.ΜΙ.ΠΟ.) στην προσπάθειά του να συμβάλει στις εκδηλώσεις μνήμης και αφού ονόμασε το 2022 «Έτος Μικρασιατικού Ελληνισμού», αποφάσισε και εξέδωσε εκτός του επετειακού συλλογικού τόμου, με τις διαδρομές – εξόδους σωτηρίας των προσφύγων από τις πατρογονικές τους εστίες στην Ανατολή, και τούτο το τρίτομο μνημειώδες έργο, διότι βασική αρχή πορείας του μέσα στο κοινωνικό γίγνεσθαι ήταν και είναι πως: «δεν πρέπει να αφήνουμε τη λήθη να πνίγει τη μνήμη».
Αλήθεια, όμως, τι σημαίνει, Καππαδοκία, Πόντος, Θράκη, Ιωνία; Πως μπορεί κανείς να ενσωματώσει το είναι του στον μικρασιατικό χώρο; Για μας, για σας, για πολλούς και βάσιμα πιστεύουμε για όλους μας, σημαίνει τόπους, χρώματα, αρώματα, ειρηνική συνύπαρξη, στιγμές χαράς, ευτυχίας, θλίψης, πόνου, δάκρυα, φρικαλεότητες… Είναι βέβαιο επίσης πως εκείνο που γνωρίζουμε είναι το ελάχιστο, ενώ εκείνο που αγνοούμε είναι το άπειρο..
Οι 2.150 σελίδες μεγάλου σχήματος, σε τρεις τόμους, μας δίνουν τις πληροφορίες για 1.385 προσφυγικούς οικισμούς… που έμενε ο παππούς μου, ο πατέρας μου, η γιαγιά μου, η γιαγιά σου… και όπως μας τα λέει ο ίδιος μία μικρή συνεισφορά στη μνήμη των προγόνων μας, από την ταπεινώτητα του Λουκά Χριστοδούλου.
Ο Λουκάς Χριστοδούλου
Ο Λουκάς Χριστοδούλου
Ο συγγραφέας του τρίτομου έργου Λουκάς Π. Χριστοδούλου, μεταξύ άλλων τόνισε ότι μια προσπάθεια επτά χρόνων έγινε μία τριλογία. Τώρα δεν έχουμε λόγο να λέμε ότι δεν ξέρουμε ποιοι ήταν οι προσφυγικοί συνοικισμοί της Μακεδονίας. Τους γνωρίζουμε όλους εκτός από έναν. ΚΙΕΒΟ τον έλεγαν και ήταν κάπου στη Δράμα.
Το εν λόγω βιβλίο δεν είναι για δάφνες, θα βρείτε και λάθη και ατέλειες. Όσοι εργάζονται και γράφουν κάνουν λάθη, έχουν παραλείψεις. Εγώ δεν έχω λογοτεχνική γραφή, είμαι ένας απλός ερευνητής που έψαξα, συμμάζεψα και παρουσίασα στοιχεία.
Όσοι γνωρίζουν αυτήν την δύσκολη περίοδο της εγκατάστασης των προσφύγων που άρχισε από το 1918 και ολοκληρώθηκε περίπου το 1928, θα μου δικαιολογήσουν αν έσφαλα. Ήθελα με αυτό το έργο να ανοίξω μια βάση δεδομένων για τους ερευνητές του μέλλοντος. Τα στοιχεία που συνέλλεξα δεν τα αναφέρω όλα, γιατί θα χρειαζόταν τόμοι ολόκληροι. Προσπάθησαν θέτοντας βιβλιογραφία για κάθε γεωγραφική περιοχή χωριστά να βοηθήσω να συμπληρωθούν στοιχεία για κάθε οικισμό…
Όπως επισημαίνει στον πρόλογο του βιβλίου ο Λουκάς Π. Χριστοδούλου, συμπληρώθηκε άνας αιώνας από τον αιματοβαμένο Αύγουστο του 1922, όταν οι Χριστιανικοί πληθυσμοί εγκατέλειψαν μια για πάντα τις πατρογονικές τους εστίες και πήγαιναν προς το άγνωστο μετά την κατάρρευση του μετώπου στο Αφιό Καραχισάρ στις 13 – 15 Αυγούστου 1922. Αρκετοί οδεύσανε προς την Σμύρνη, θεωρώντας ότι θα βρουν ασφαλές καταφύγιο. Που να γνωρίζανε τι θα επακολουθούσε λίγες ημέρες αργότερα…
Η χώρα μας ήδη στα όρια της χρεοκοπίας, με την άφιξη περίπου 1.200.000 προσφύγων, ως πρώτο βήμα για την υποβοήθησή τους, ιδρύει το Ταμείο Περιθάλψεως Προσφύγων (Τ.Τ.Π.) στις 3 Νοεμβρίου 1922, με σκοπό … την διαχείρηση και διάθεσιν των εξ εράνων, κληρονομικών, δωρεών και κληροδοτημάτων προς περίθαλψιν εν γένει και εγκατάστασην των προσφύγων, διατιθεμένων χρημάτων και ειδών…
Παράλληλα λαμβάνει μια σειρά νομοθετικών μέτρων για την ένταξη τους στον κοινωνικό ιστό της νέας τους πατρίδας, όπως πολιτογράφηση των προσφύγων, επιτάξεις οικιών για προσωπινή στέγαση, διαμονή τους σε σχολεία, δημόσια κτίρια, απαλλοτριώσεις για την δημιουργία προσφυγικών οικισμών, κ.α.
Η οικονομική δυσπραγία της χώρας, οι πολιτικές περιστάσεις και ο μεγάλος αριθμός των προσφύγων, καθιστούσαν φανερό ότι η κυβέρνηση ήταν ανίσχυρη να αντιμετωπίσει μόνη της το τεράστιο έργο της αποκατάστασης των προσφύγων.
Το μόνο που κατάφερε για προσωρινή ανακούφηση των προσφύγων ήταν η σύναψη δανείου στις 30 Αυγούστους 1923, με την Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος, ποσού 1.000.000 λιρών στερλινών για την εγκατάσταση των προσφύγων και το οποίο θα τίθετο στη διάθεση του συσταθέντος αυτόνομου οργανισμού (της μετέπειτα Ε.Α.Π.) που πραγματοποιήθηκε με την υπόδειξη τηςΚοινωνίας των Εθνών (Κ.τ.Ε.).
Η Επιτροπή Αποκαταστάσεως Προσφύγων (Ε.Α.Π.) ιδρύθηκε με τη δημοσίεση στην Ελλα΄δα του Ν.Δ. «Περί κυρώσεως του εν Γενεύη υπογραφέντος Πρωτοκόλλου περί αποκαταστάσεως των εν Ελλάδι προσφύγων και ιδρύσεως Επιτρπής αποκαταστάσεως προσφύγων κλπ.».
Και επειδή το μεγαλύτερο μέρος των προσφύγων αποφασίστηκε να εγκατασταθεί στις περιοχές της Μακεδονίας, η Ε.Α.Π. δραστηριοποιήθηκε στην εν λόγω περιοχή δημιουργώντας τις συνθήκες όχι μόνο για εγκατάστασή τους αλλά και την γεωργική αποκατάστασή τους, για όλους αυτούς που εγκαταστάθηκαν σε γεωργικές περιοχές.
Πολλά χρόνια αργότερα θα μιλάμε για την Εποποιΐα της αποκατάστασης των προσφύγων και την συμβολή τους στην ανάπτυξη της Εθνικής Οικονομίας και όχι μόνο.
