Με επιτυχία πραγματοποιήθηκε το «1ο Φεστιβάλ Ποντιακού Ζουρνά» στην Πολίχνη Θεσσαλονίκης και συγκεκριμένα στο Ανοιχτό Θέατρο Κρύας Βρύσης «Τάσος Πεζιρκιανίδης», το βράδυ της Τρίτης 30 Σεπτεμβρίου 2025, με πρωτοβουλία του Τμήματος Μουσικού Εργαστηρίου του Συλλόγου Ποντίων Σταυρούπολης «Ακρίτες του Πόντου» και την υποστήριξη του Δήμου Παύλου Μελά, και με τη συμμετοχή οργανοπαιχτών από την Ελλάδα και το εξωτερικό και τη συμμετοχή εκατοντάδων φίλων της παραδοσιακής ποντιακής μουσικής.
Επρόκειτο για το πρώτο μουσικό αφιέρωμα του Μουσικού Εργαστήριου στο Αερόφωνο Αρχαίο μουσικό όργανο, τον Οξύαυλο ή ζουρνά και τους παλαιότερους εκφραστές του.
Μέρος του κόσμου που παρακολούθησε το 1ο Φεστιβάλ Ποντιακού Ζουρνά
Οι συμμετέχοντες εισηγητές και οργανοπαίκτες, ανέδειξαν την επίδραση του μοναδικού αυτού μουσικού οργάνου στην περιοχή του Ευξείνου Πόντου, καθώς και τα ιδιαίτερα μουσικά χαρακτηριστικά στο ύφος, στους χορούς και στις μελωδίες. Τονίστηκε μάλιστα η σπουδαιότητα των παραδοσιακών εκφραστών του ζουρνά στην διατήρηση και διάδοση της λαϊκής μας μουσικής παράδοσης και παρουσιάστηκαν μουσικοί εκπρόσωποι της νέας γενιάς από διάφορες περιοχές του Πόντου.
Την εκδήλωση παρουσίασε ο δημοσιογράφος Φόρης Πεταλίδης, ενημερωτικές εισηγήσεις για τον ζουρνά και την σημασία του στη μουσική των Ελλήνων του Πόντου έκανε ο Βασίλης Πολατίδης, για την κατασκευή του ζουρνά μίλησε ο Σεραφείμ Μαρμαρίδης, ενώ η εκδήλωση έγινε με την επιμέλεια του μουσικού και υπεύθυνου του Μουσικού Εργαστηρίου Γιώργου Πουλαντσακλή.
Η Άννα Ορφανίδου
Χαιρετισμό στην εκδήλωση απηύθυνε ως εκπρόσωπος του δημάρχου Παύλου Μελά Δημήτρη Ασλανίδη, η Άννα Ορφανίδου, εντεταλμένη δημοτική σύμβουλος, υπεύθυνη συλλόγων και κοινωνικών φορέων του δήμου, η οποία ανέφερε ότι ως δήμος αγκαλιάζει τις εκδηλώσεις των πολιτιστικών και ποντιακών συλλόγων της περιοχής προκειμένου να διατηρηθεί και να μεταφερθεί από γενιά σε γενιά ο λαϊκός πολιτσμός του ελληνισμού.
Ο Χρήστος Μήτας
Σύντομο χαιρετισμό απηύθυνε ο Χρήστος Μήττας, αντιπεριφερειάρχης Πολιτισμού και Αθλητισμού της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας, ο οποίος τόνισε πως ο λαϊκός πολιτισμός των Ελλήνων του Πόντου, αυτήν που μας έφεραν οι πρόσφυγες από τις αλησμόνητες πατρίδες και συνεχίζουν τα παιδιά και τα εγγόνια τους, είναι ένα ελπιδοφόρο μήνυμα ότι ο ελληνισμός συνεχίζει στα χνάρια των προγόνων του.
Ο Παύλος Γαλεγαλίδης
Ο Παύλος Γαλεγαλίδης πρόεδρος του Συνδέσμου Ποντιακών Σωματείων (ΣΠΟΣ) νομού Θεσσαλονίκης της Παμποντιακής Ομοσπονδίας Ελλάδος (ΠΟΕ) και πρώην πρόεδρος του Συλλόγου Ποντίων Σταυρούπολης «Ακρίτες του Πόντου», στη σύντομη παρέμβασή του, αναφέρθηκε στην σπουδαία δουλειά που κάνει στο χώρο του πολιτισμού ο Σύλλογος από την αρχή της δημιουργίας του, συμβάλλοντα στον διάσωση και διάδοση του πολιτισμού των Ελλήνων του Πόντου και τόνισε την σημασία τέτοιων εκδηλώσεων από ποντιακά σωματεία που προσφέρουν τα μέγιστα στον πολιτισμό.
Ο Κώστας Παπαδόπουλος
Ο πρόεδρος του του Συλλόγου Ποντίων Σταυρούπολης «Ακρίτες του Πόντου» Κώστας Παπαδόπουλος, στο σύντομο χαιρετισμό εκ μέρους του διοικητικού συμβουλίου καλωσόρισε τους συμμετέχοντες, στην πρώτη εκδήλωση του Μουσικού Εργαστηρίου. Είμαστε πολύ χαρούμενη που ξεκινά η περίοδος αυτή με ένα αφιέρωμα σε ένα μουσικό όργανο που έχει διασκεδάσει γενιές και γενιές. Συγχαρητήρια στον Γιώργο Πουλαντσακλή για την έμπνευση, την ιδέα και την υλοποίηση και εύχομαι τόσο στον Γιώργο, όσο και στο Μουσικό Εργαστήρι, να διοργανώνει πάντα τόσο όμορφες και αξιόλογες εκδηλώσεις.
Ο Βασίλης Πολατίδης
Στην αρχή της εκδήλωσης ο Βασίλης Πολατίδης, μεταξύ άλλων τόνισε ότι η ζουρνά ή ο ζουρνάς έλκει την καταγωγή του από το αρχαίο πνευστό όργανο με την ονομασία οξύαυλος.
Αποτελεί σύνθετη λέξη: οξύ + αυλός δηλωτικό του αυλού που παράγει δυνατό ήχο. Όπως στον Ελλαδικό χώρο έτσι και στον Πόντο θεωρείται και είναι ένα λαϊκό μουσικό όργανο. Ζουρνάδες συναντά κανείς σε όλες τις περιοχές τόσο του παράλιου Πόντου όσο και σε όλη την ενδοχώρα, και ήταν το κυρίαρχο όργανο με το οποίο εκτελούνταν οι χοροί. Τον καθιέρωσαν κυρίως τα πανηγύρια των παρχαριών και των ιερών μονών, αφού ο ανοιχτός χώρος κάνει τη χρήση της λύρας σχεδόν απαγορευτική σε αντίθεση με την ηχητική ένταση του ζουρνά, που δίνει τη δυνατότητα να χορεύουν ταυτόχρονα πάρα πολλά άτομα ακούγοντάς τον.
Το μέγεθος του ζουρνά στους Έλληνες του Πόντου διαφέρει από περιοχή σε περιοχή. Στην περιφέρεια Ροδοπόλεως - Ματσούκας αλλά και της άνω Χαλδίας (Ίμερα, Κρώμνη, Σαντά, Σταυρίν) του νομού Τραπεζούντας συναντάμε το μικρότερο μέγεθος, περίπου 25-30 εκατοστά, με πολύ οξύ ήχο. Στις υπόλοιπες περιοχές του Πόντου κυριαρχεί το μεσαίο μέγεθος, που συνήθως κυμαίνεται στα 40-45 εκατοστά, ενώ στην Αμισό (Σαμψούντα) & Μπάφρα αλλά και σε όλο τον Δυτικό Πόντο απαντάται το μεγαλύτερο μέγεθος, στα 60 εκατοστά (που ονομάζεται καπά ζουρνά).
Μέρος του κόσμου που παρακολούθησε το 1ο Φεστιβάλ Ποντιακού Ζουρνά
Στη συνέχεια ο Βασίλης Πολατίδης, αναφέρθηκε ονομαστικά στους ζουρνατζήδες στη ζωή και στη δράση τους. Αβραάμ (Αβράμης) Κουτούζογλου Μπαφραίο στην καταγωγή που αποδίδει χαρακτηριστικά τους χορούς της Μπάφρας. Σπύρος Γαλετσίδης – Κοϊνίκι Γαρέσαρης – Πλατανότοπος Καβάλας. Γιώργος Τσαπανίδης – Πάφρα Αμισού. Ο Γιώργος Τσαπανίδης γεννήθηκε στις 10 Απριλίου του 1939 στον Καβαλάρη (πρώην Μπρεσατλή) Δράμας. Βασίλειος Εταιρίδης του Σάββα - Ακ Δαγ Μαδέν - Νησί Γρεβενών. Στέλιος Συραλίδης, ο ζουρνατζής αλλού αναφέρεται ως Στέλιος Σαρυλίδης αντί Συραλίδης και είναι από την Κιβωτό Γρεβενών. Δημητριάδης (δίχως όνομα) – Τοκάτη Πόντου – Ορφάνι Καβάλας. Γαρεσαρώτας ζουρνατζής Ελευθέριος Βοσνίδης και στο νταούλι ο Δανιήλ Εμμανουηλίδης. Νίκος Τανικίδης. Ο Σανταίος και Καρσλής ζουρνατζής Μάξιμος (Μαξίμ) Κουγιουμτζίδης. Ο Χριστόφορος Χριστοφορίδης, ο γνωστός σε όλους μας Στοφόρος δεινός χορευτής του Σέρα χορού αλλά και εξαιρετικός στιχοπλόκος και ερμηνευτής με καταγωγή την Κουνάκα της Άνω Ματσούκας ο οποίος έπαιξε χ̌ειλαύλιν αλλά και ζουρνά Ματσουκάτ΄κον. Στέφανος Χατζηλίαδης από το Μεντέμελι Νικοπόλεως γεννημένος το 1910. Το 1914 ήρθε στην Καλαμαριά και το 1917 στο χωριό Νικόπολη του Δήμου Λαγκαδά.
Γνήσιοι φορείς των λαϊκών παραδόσεων ήταν κυρίως οι οργανοπαίκτες της 1ης και ορισμένοι της 2ης γενιάς. Αφού πέρασαν και περνούν χρόνια πολιτιστικής αλλοτρίωση δήθεν εκμοντέρνισης, εξιχρονισμού αλλά μάλλον απομάκρυνσης από τα πατρώα ήθη και έθη, προσωπικά βλέπω μια ακτίνα φωτός, μια ελπίδα για το μέλλον του ζουρνά και την σπίθα αυτή την ανάβουν νέοι λαϊκοί οργανοπαίκτες και μουσικοί των πνευστών οργάνων οι οποίοι καταβάλλουν προσπάθειες αναβίωσης του ζουρνά και ένταξης του στην πρώτη του θέση, στα λαϊκά γλέντια, τους γάμους και τις πανηγύρεις.
Ο Σεραφείμ Μαρμαρίδης
Στη συνέχεια ο Σεραφείμ Μαρμαρίδης, αναφέρθηκε στην κατασκευή του ζουρνά, τονίζοντας μεταξύ άλλων ότι η κατασκευή του ζουρνά στον Πόντο, γινόταν συνήθως από τους ίδιους τους ζουρνατζήδες / οργανοπαίχτες. Τα ξύλα που χρησιμοποιούσαν για την κατασκευή έπρεπε να ήταν σκληρά και συμπαγή, ώστε να έχουν αντοχή και να αντανακλούν τον ήχο καλύτερα. Το εσωτερικό, κατά μήκος τρύπημα γινόταν με πυρωμένο σίδερο, πάχους 6-8 χιλιοστών και μήκους 25-50 εκατοστών. Το κάτω μέρος του οργάνου το έκαναν φαρδύτερο ώστε να δημιουργήσουν την λεγόμενη “καμπάνα” του ζουρνά.
Μετά το εσωτερικό του οργάνου, συνέχιζαν διαμορφώνοντας το εξωτερικό του σχήμα, το οποίο ξεκινούσε λεπτότερο και όσο κατέβαινε προς το κάτω μέρος, άνοιγε και σχημάτιζε την καμπάνα του και εξωτερικά.
Το επόμενο και πολύ σημαντικό μέρος του ζουρνά ήταν το καπάκι ή αλλιώς το κεφάλι του. Ένα μικρό κυλινδρικό ξύλο, ίδιου πάχους με την εσωτερική διάμετρο, του επάνω μέρους του ζουρνά. Τρύπιο και αυτό κατά μήκος όπως και το σώμα του ζουρνά και διχαλωτό στο κάτω του μέρος. Αυτό το τοποθετούσαν μέσα στον ζουρνά, από το επάνω μέρος του οργάνου, ώστε μέσα σε αυτό να βάλουν στην συνέχεια το τσιμπόνι.
Το τσιμπόνι, που είναι και η πηγή παραγωγής του ήχου, είναι το τελευταίο και πιο σημαντικό μέρος του οργάνου. Αυτό αποτελείται από έναν μικρό κώνικο κύλινδρο από ξύλο ή από πολύ λεπτό φύλλο μπρούντζου. Επάνω σε αυτόν τον μικρό κύλινδρο έδεναν το καλαμένιο γλωσσίδι του τσιμπονιού, το οποίο με πολύ λεπτές κινήσεις, λέπταιναν με το μαχαίρι τους ώστε να γίνει πολύ λεπτό και να μπορεί να διπλώσει χωρίς να σπάσει. Έτσι δημιουργούσαν δυο πολύ λεπτά καλαμένια χείλη, τα οποία με το φύσημα πάλλονται και δημιουργούν τον ήχο.
Τέλος άνοιγαν επάνω στο σώμα του οργάνου τις τρύπες των δαχτύλων, και τις κούρδιζαν, μεγαλώνοντας την κάθε τρύπα τόσο ώστε να αποδίδει την σωστή νότα στο κάθε δάχτυλο. Συνολικά άνοιγαν επτά τρύπες στο μπροστά μέρος του οργάνου και μία πίσω για τον αντίχειρα. Πέρα από τις τρύπες για τα δάχτυλα άνοιγαν και άλλες μικρότερες επάνω στην καμπάνα του ζουρνά, ώστε ο ήχος του να είναι αρμονικός και λαμπερός.
Έτσι, τελείωναν με την διαδικασία του κουρδίσματος του τσιμπονιού και των τρυπών, συνδυαστικά μεταξύ τους, ώστε η τελική μουσική κλίμακα που παράγει το όργανο να είναι σωστή.
Ο Αριστοτέλης Αρχιτεκτονίδης στο ζουρνά
Οι μουσικοί
Ο Γιάννης Καμπάς στο ζουρνά
Στη συνέχεια μίλησαν σε βίντεο και έπαιξαν μουσικοί οι οποίοι δεν μπόρεσαν να παρευρεθούν στην εκδήλωση, ο Βασίλης Ασβεστάς, ο Παντελής Νικολαΐδης, ο Αλέξανδρος Μιμίδης και ο Μιχάλης Τσανασίδης.
Ο Βασίλης Φωλίνας στο ζουρνά
Επί σκηνές έπαιξαν με το ζουρνά σκοπούς από διάφορες περιοχές του Ευξείνου Πόντου, ο Αριστοτέλης Αρχιτεκτονίδης, Γιάννης Καμπάς, Βασίλης Φωλίνας, Σταύρος Μηλιάδης, Μιχάλης Σιώπης, Βασίλειος Δημητριάδης.
Ο Μιχάλης Ζιώπης στο ζουρνά
Ακολούθησε το Μουσικό Εργαστήριο του Συλλόγου Ποντίων Σταυρούπολης «Ακρίτες του Πόντου», με τον υπεύθυνο μουσικό Γιώργο Πουλαντσακλή, και τους μαθητές του, Άννα Μαρία Καραγιαννίδου, Νικόλαος Σολωμονίδης, Κωνσταντίνος Αμυράς, όπου στα πλήκτρα – ισοκράτη συνόδευε ο Σταύρος Κοκμένογλου.
Ο Γιώργος Πουλαντσακλής στο ζουρνά
Ούτι και ακουστική κιθάρα έπαιξε ο Μίλτος Σπυριδόπουλος και λαούτο ο Χάρης Πορφυρίδης.
Στα κρουστά συμμετείχαν ο Νίκος Φιλιππίδης και ο Δημήτρης Τεμούσκος.
Ο Βασίλης Δημητριάδης στο ζουρνά, ήρθε από τη Γερμανία για να παίξει τους παραδοσιακούς σκοπούς
Στην ηχοληψία ήταν ο Γιάννης Αλεξίου, στην τεχνική κάλυψη Παναγιώτης Εμμανουηλίδης και ο Γιώργος Μαρμαρίδης.
Μετά το τέλος της εκδήλωσης οι υπεύθυνοι του Συλλόγου Ποντίων Σταυρούπολης, επέδωσαν αναμνηστικά διπλώματα σε όλους τους συμμετέχοντες στην εκδήλωση του «1ου Φεστιβάλ Ποντιακού Ζουρνά».
Χορηγοί επικοινωνίας του «1ου Φεστιβάλ Ποντιακού Ζουρνά», ήταν το Ράδιο Ακρίτες 102.3 FM και η εφημερίδα ΕύΞΕΙΝΟΣ ΠΟΝΤΟΣ και το site https://www.efxinospontos.gr/
