Πριν από λίγες ημέρες, με αφορμή τις εκδηλώσεις για την γενοκτονία του ποντιακού ελληνισμού, περιπλανήθηκα στο διαδίκτυο προσπαθώντας να ενημερωθώ για τις διαφορετικές δράσεις που αναπτύσσονται στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Η αλήθεια είναι πως κάθε χρόνο βλέπουμε μια σχεδόν ανιαρή επανάληψη ρητορικών, εικόνων, συνθημάτων και αφηγήσεων που δεν είμαι βέβαιος σε τι στοχεύουν και τι επιδιώκουν. Μάλλον στο να προκαλέσουν συγκίνηση. Σίγουρα όχι να προκαλέσουν πλήξη και αδιαφορία… Δυστυχώς ο λεγόμενος οργανωμένος ποντιακός χώρος έχει πολύ δρόμο ακόμα να διανύσει και στο πεδίο της επικοινωνιακής διαχείρισης και πολιτικής. Η μετάδοση των μηνυμάτων και η επιρροή της ελληνικής και διεθνούς κοινής γνώμης δεν μπορεί να γίνει με λάβαρα και συνθήματα.
Φέτος όμως υπήρξε κάτι που έκανε την έκπληξη. Ένα υπέροχο και πρωτοποριακό video art όπως το ονόμασαν οι συντελεστές και δημιουργοί του. Ο τίτλος αυτής της έξυπνης και συγκινητικής παραγωγής είναι «Δέηση για τον Πόντο», μια σύνθεση μουσικής, λόγου, ψαλτικής και εικαστικών έργων τέχνης. Η ιδέα και το κείμενο είναι του γνωστού Κερασούντιου δημοσιογράφου Γιώργου Γεωργιάδη, ενός ανθρώπου με πολυετή τριβή με τον ποντιακό χώρο και σημαντική εμπειρία και γνώση στα ζητήματα επικοινωνίας λόγω του δημοσιογραφικού του επαγγέλματος. Η συγκινητική αφήγηση του ηθοποιού Τάσου Νούσια, οι φωνές των Χρήστου Χαλκιά και Αλέξη Παρχαρίδη, η ενορχήστρωση του Χρήστου Κεμανετζίδη, και η εκπληκτική απόδοση του σέρα χορού από τον νέο λυράρη Γιώργο Θεοδωρίδη στα «ηχοχνάρια» του Στάθη Βενιαμίδη, ντύνουν ποιητικά έναν εκπληκτικό ζωγραφικό καμβά του εξ Αλβανίας καταγόμενου ζωγράφου Γκεόργκι Κόλα. Οι εικαστικές αναπαραστάσεις είναι παρμένες από το αρχείο του καθηγητή Κώστα Φωτιάδη και παρουσιάστηκαν πρόσφατα στην εντυπωσιακή έκθεσή του στη ΔΕΘ για έναν ολόκληρο μήνα.
Ακόμα δεν έχω συνέλθει από την ένταση της εμπειρίας θέασης αυτής της δημιουργίας και δεν έχω καταφέρει να βρω λέξεις να την περιγράψω με ακρίβεια. Η Δέηση για τον Πόντο μιλά για ένα βαρύ θέμα, την άσκηση μαζικής βίας, με πολύ ποιητικό τρόπο. Και το καταφέρνει χωρίς να αισθητικοποιεί την βία αλλά και χωρίς να σοκάρει. Την δουλειά αυτή θα την ονόμαζα ρεαλιστική φαντασία. Η παρουσίαση των ανθρώπων όχι μέσα από γνωστές χιλιοειδωμένες ασπρόμαυρες φωτογραφίες αλλά μέσα από ζωγραφιές, λειτούργησε για εμένα λυτρωτικά. Η παρουσίαση νεκρών αλλά και η αναπαράσταση των άλλοτε ζωντανών ως ζωγραφιές είναι απροσδόκητα συγκινητική και άκρως αποκαλυπτική, δημιουργεί απόσταση από την εμπειρία της βίας αλλά και μια ιδιαίτερη οικειότητα με τα θύματα. Οι ζωγραφικές αναπαραστάσεις, ντυμένες με ήχους λύρας, ψαλμωδίας, μακρύν καϊτέν-θρήνος καθώς και με την αφήγηση ενός βαθιά αληθινού κειμένου, δεν προκαλούν ρηχή νοσταλγία αλλά μια βαθιά ταύτιση με τις εμπειρίες των θυμάτων, μια ταύτιση με τους νεκρούς προγόνους. Το βίντεο αυτό τα λέει όλα μέσα σε λίγα λεπτά. Και ενώ η αφήγηση περιγράφει μια διαδικασία βίας, ήττας και θανάτου, έρχεται η ελπίδα της αντίστασης και της αναγέννησης. Είναι η στιγμή στην οποία η ζιλ λύρα του Γιώργου Θεοδωρίδη μπαίνει δυναμικά με σέρρα χορόν, ενώ παράλληλα βλέπουμε τις ζωγραφικές αναπαραστάσεις χορευτών. Αυτή η αλλαγή μου προκάλεσε ρίγος και δάκρυα. Παράλληλα μου έδωσε δύναμη και ελπίδα. Είναι αυτή η διττή λειτουργία της χαρμολύπης που είναι τόσο κεντρική στο δικό μας αξιακό σύμπαν. Το άκουσμα της λύρας έφερε στο νου μου την τρεμάμενη φωνή του πρόσφυγα διασωθέντα Παφραίου παππού μου και το γεμάτο απορία, υπομονετικό βλέμμα του πατέρα μου που σαν να με ρωτούσε γιατί σιωπάτε;
Η Δέηση για τον Πόντο θα μπορούσε να πει την ιστορία κάθε γενοκτονίας. Είναι βαθιά ποντιακή αλλά και οικουμενική ταυτόχρονα και αυτό της δίνει μεγαλύτερη αξία. Και για να χρησιμοποιήσω μια αγαπημένη μου μεταφορά της φίλης, φιλολόγου και συγγραφέως Αγγελικής Παμπουκίδου, είναι μια οικουμενική Δέηση για τον Πόνο! Η δουλειά του δημοσιογράφου Γιώργου Γεωργιάδη και των συνεργατών του, η δική τους / μας Δέηση, ανοίγει ένα νέο κεφάλαιο στην επικοινωνιακή πολιτική του ποντιακού κινήματος μνήμης. Βάζει ψηλά τον πήχη και ελπίζω και εύχομαι να αποτελέσει ερέθισμα για τους νεότερους να ακολουθήσουν με δικές τους υψηλού επιπέδου καλλιτεχνικές δημιουργίες. Το έχουμε πραγματικά ανάγκη. Πρέπει επειγόντως να απευθυνθούμε σε ευρύτερα ακροατήρια με φρέσκο τρόπο για ένα παλιό, τραγικό ζήτημα.
Ο εκ Πάφρας και Σεβαστείας γόνος προσφύγων
Νίκος Κ. Μιχαηλίδης
Δείτε το βίντεο «Δέηση για τον Πόντο»
